آشنایی با قصر ابونصر و اسرار باستان

قصر ابونصر شیراز یا بیتوته بنایی باستانی در شرق شیراز است که یکی از جاهای دیدنی شیراز میباشد در این مقاله درباره قصر ابونصر شیراز بقایای دیوارهای سنگی،دیوارهای آجری و بناهای خشتی این مکان تاریخی را خواهید دید کاوش ها نشان می دهد که این مکان در دوره های هخامنشی،سلوکی،اشکانی و ساسانیان مورد استفاده بوده است.

قصر ابونصر کجاست؟

قصر ابونصر شیراز یا تخت ابونصر یا تخت مادر سلیمان یکی از بناهای تاریخی شرق شیراز است که بر فراز تپه ای قرار دارد و به دلیل بناهای مختلف از جمله دیوارهای سنگی،دیوارهای آجری،بناهای خشتی و سنگی شهرت دارد.

کاوش‌های این محوطه به نمونه‌هایی از سفال‌ ها و قطعات ظروف سنگی  مربوط به دوره هخامنشی می شود.در این کاوش‌ها،سکه‌ها و آثاری از دوره‌های مختلف از جمله دوره‌های سلوکی،اشکانی و ساسانی نیز یافت شد این یافته ها نشان می دهد که در دوره اشکانی،بناهای محکم و محصوری در این منطقه ساخته شده و در دوره ساسانیان به طور کامل مورد استفاده قرار گرفته است.بقایای کاخ ابونصر شیراز در اطراف و بالای تپه ها در اطراف برم دلک قرار دارد در اینجا آثاری از اوایل دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی یافت شد که نام شیراز از آن به چشم می خورد این تصاویر بیانگر تاریخ و فرهنگ شهر شیراز در گذشته است.{قصر ابونصر شیراز} علاوه بر اهمیت تاریخ و باستان شناسی،نمادی از ثروت فرهنگی و تاریخ شیراز به شمار می رود.با توجه به اهمیت این بقایا،حفاظت و مرمت اماکن تاریخی از اهمیت ویژه ای برخوردار است تا آیندگان بتوانند از زیبایی و تاریخ این شهر باستانی بهره مند شوند.

موقعیت جغرافیایی قصر ابونصر

کاخ ابونصر شیراز در گذشته در نزدیکی منطقه ای به نام قصر دیگری واقع بوده که امروزه ان را به نام محله سرتل حسین آباد آن را می شناسند خانواده های اصیل ساکن در این بنای تاریخی اغلب نام خانوادگی فراحی دارند که در مواردی پسوند قصر ابونصر نیز دارند.

اهمیت تاریخی و تجاری کاخ ابونصر شیراز

این شهر در گذشته یک مرکز تجاری پر رونق بوده و احتمالاً به عنوان شاهراه تجاری در جنوب ایران آن را میشناسند در بررسی تخت ابونصر اطلاعات نشان می دهد که این مکان زیبا دارای سکه ها و مهرهای چینی و یونانی فراوانی است که گواه تجارت و فرهنگ این منطقه است.

تحقیقات باستان‌شناختی

گروه کاوش دانشگاه شیکاگو و موزه متروپولیتن نیویورک در دورهٔ (۱۹۳۱–۱۹۳۳) تحقیقات باستان‌شناختی را در منطقه تخت ابونصر شیراز اجرا کرد در این حفاری‌ها،بقایای شهرکی که به دوره اشکانیان مربوط بود زیر توده های خاک بیرون آمد این آثار شامل سکه‌ها،سفالها،و مهرهای زیادی بود

یکی از سکه های کشف شده در این کاوش ها نام شیراز در وسط و ارتشیر خوره در اطراف آن نشان داده شده است این کشف ثابت کرد که در اینجا یک شهر یا شهرک به اسم شیراز بوده که در فاصله کمی از شهر جدید شیراز قرار داشته و به بخشی از استان اردشیر خوره متعلق بوده در زمان ساسانی این ناحیه را به عنوان مرکز یک شهر باستانی گزارش داده بودند که در دورهٔ اسلامی آن را به اسم فیروزآباد می شناختند پس از دو فصل اول کاوش تا سال 1325 هجری شمسی تحقیقات بیشتری در این محل انجام نشد،اما در این سال برخی از دهقانان  نزدیک منطقه محل را اشغال کردند و مقداری از سنگ های قصر ابونصر شیراز را در ساختمان خانه شان استفاده کردند علاوه بر حفاری،گروه تحقیقاتی دانشگاه شیکاگو به سرپرستی ریچارد فرای از محوطهٔ تخت ابونصر تصاویر هوایی گرفتند که به تحقیقات بیشتر و درک بهتر این مکان کمک کرد این مکان در تاریخ 24 شهریور 1310 با نام«تخت سلیمان»در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده است.این نشان دهنده اهمیت تاریخی و فرهنگی این مکان در تاریخ ایران است.تخت سلیمان یکی از مکان‌های باستانی و تاریخی بزرگ ایران میباشد  که از آثار ملی این کشور به شمار می رود.

خاستگاه نام شیراز

گفته می شود خواستگاه نام شیراز از قلعه ابونصر پرفته شده باشد که اکنون در محل کاخ ابونصر قرار دارد با ساخت شهر شیراز،نام قلعه به این شهر منتقل شد براساس تحقیقاتی که جان لیمبرت انجام داده و حمدالله مستوفی به آن اشاره کرده است،نشانه‌هایی از سکونت‌گاه‌های پیش از اسلام در نزدیکی شیراز وجود دارد که نام این شهر از آن‌ها به ارث رسیده است.

یک کتیبه ایلامی در تخت جمشید حاوی اسم قلعه‌ای به اسم “تیرازیس” یا “شیرازیس”میباشد از منابع اسلامی،اسناد و شواهد باستان شناسی و همچنین مهرهای مربوط به اواخر دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی که نام شیراز را ذکر کرده اند،مشخص شده است که کاخ ابونصر در شرق محل فعلی خود قرار داشته است و به عنوان مکانی که نام شیراز در ان گنجانده شده بود

این قلعه ابتدا به نام قلعه تیرازیس یا شیرازیس ان را می شناختند و پس از تأسیس شهر شیراز در کنار آن،این نام به این شهر منتقل شد همچنین اسم شیراز در ارتباط با منطقه اردشیرخوره در زمان ساسانیان ذکر شده است و این اسم به مرکزیت فیروز آباد اشاره می کند اطلاعاتی که از مهرهای ساسانی به دست امده  مربوط به اخر دوره ساسانی و اول دوره اسلامی که در محل قصر ابونصر شیراز یافت شده است مؤید این است که استحکامات این منطقه نشان‌دهنده قلعه تیرازیس یا شیرازی ایلامی است که در لوح تخت جمشید آمده است و بعد از بدو تأسیس شهر شیراز،این نام به این شهر منتقل شده است.

تاریخچه قصر ابونصر شیراز

 به گفته باستان شناسان موزه متروپولیتن نیویورک،نتایج کاوش ها در محل کاخ ابونصر حاکی از وجود استحکامات و احتمالاً روستاهای اطراف آن به عنوان محل شیراز قبل از دوره اسلامی است بر اساس گزارش های مربوط به دهه 1930 منابع بلخی مربوط به سده داوزدهم نیز اطلاعاتی ارائه می دهند که می گویند در محل فعلی شیراز،منطقه ای با قلعه های متعدد در وسط دشت وجود داشته است این منطقه ممکن است در طول تاریخ به دلیل تغییرات سیاسی به مکان های جدیدی نقل مکان کرده باشد باستان شناسان بر این باورند که در اطراف قصر ابونصر شیراز و منطقه اطراف آن شامل آثاری مثل نگاره‌های سنگی از دوره اوایل ساسانی دو آتشکده به اسم هرمزد و کارنیان قلعه ای باستانی به نام شاه موبد و آثار دیگری وجود دارد که نشان می دهد دشت شیراز قبل از دوره اسلامی مسکونی بوده است مطالعات جان لیمبرت، شهبازی و آرتور آربری نیز سکونت دائمی در این منطقه را در دوران پیش از اسلام ثابت می کند.

نویسندهٔ فرصت‌الدوله شیرازی در آثار خود از بازدید پژوهشی خود از کاخ ابونصر شیراز خبر داده و جزئیات بناها و آثار این محوطه را شرح داده است وی به عکسی که از کاخ ابونصر شیراز گرفته شده است اشاره کرد و درباره برخی و بناهای ناشناخته که در این منطقه قابل مشاهده بود توضیح داد توصیفات او حاکی از وجود ساختمان های بزرگ و مجسمه های تراشیده شده روی سنگ ها با رنگ سیاه در این منطقه میباشد این گونه شواهد و تفاسیر نشان از اهمیت تاریخی و فرهنگی قصر ابونصر شیراز به عنوان بخشی از شیراز قبل از دوره اسلامی دارد.

مذهب پیش از اسلام مردم منطقه