مسجد نصیر الملک شیراز

بدون اشاره به مسجد نصیرالملک شیراز یا مسجد صورتی شیراز نمی توان درباره جاذبه های فارس صحبت کرد.این مسجد با شکوهش دل از هرکسی می برد . کاشی کاری های مسجد نصیرالملک به قدری زیبا و نازک  است که می توان ساعت ها به آن خیره شد و از آن ها داستان گفت. همه با دیدن عکس مسجد نصیرالملک وسوسه می شوند،برای برنامه ریزی سفر خود به شیراز.خود نمای خیره کننده مسجد نصیرالملک شیراز باعث شد کارناوال به بازدید از شهر بهار نارنج و ورود به این بنا تصمیم بگیرد. برای آشنایی بیشتر با این مسجد زیبا با ما همراه باشید تا بیشتر بدانید.

چرا مسجد نصیرالملک؟

مسجد نصیرالملک یکی از چشمگیر ترین و بی نظیر ترین مساجد ایران است.
این مسجد به خاطر شیشه های زیبایش مشهور است. کاشی کاری مسجد نصیرالملک در نوع خود بی نظیر است.
یکی از جاذبه های گردشگری شیراز است که هواداران زیادی دارد.

استفاده از رنگ صورتی در کاشی کاری های این مسجد باعث شده تا شکوه آن دیدنی تر شود و نام مسجد صورتی را به آن بدهند.
یکی از محبوب ترین جاذبه های ایرانی در بین گردشگران خارجی است. این یک مکان محبوب برای عکاسی است.
مسجد نصیرالملک شیراز از نظر کاشی کاری و نقش و نگار برجسته سقف،به عنوان با ارزش ترین مسجد ایران شناخته می شود.

آشنای بامسجد نصیرالملک مسجد صورتی شیراز

مسجد نصیرالملک شیراز نام یکی از دیدنی های معروف شهر شیراز است که در محله قدیمی گود عربان واقع شده است.این شاهکار معماری در همان آغاز شما را محو تماشای خودش میکند،  به محض رسیدن به در چوبی آن چشمت به کاشی کاری گل سرخ و نیلوفر شیرازی و مقرنس می افتد، از همان ثانیه های اول عاشق این مسجد می شوی. نکته قابل توجه در این بنا استفاده از کاشی های صورتی است و به همین دلیل به آن مسجد صورتی می گویند.پس از عبور از هشتی و ورود به حیاط چهارگوش مربع، همه چیز شبیه مساجد دیگر ایران است. طراحی زیبای کاشی، حوض مستطیل شکل در وسط حیاط و…همه چیز های هستند که در همه مساجد تاریخی ایران یافت می شوند که دیدن آنها دور از انتظار نیست. کمی بعد که پاهایتان وارد شبستان بشود،تازه متوجه فرق این بنای مذهبی میشوید.شیشه های رنگی مسجد به نور خورشید اجازه عبور می دهد و بازی رنگ ها را در مسجد ایجاد می کند. پس از گذشت بیش از 150 سال، این مسجد همچنان یرای عبادت مردم استفاده می شود، زیبایی و ظاهر منحصر به فرد آن باعث شده تا نام آن از بهمن ماه 1334 به شماره 369 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شود.

تاریخچه مسجد نصیر الملک شیراز

در سال 1293 هجری قمری، میرزا حسن علی خان، حاکم فارس، معروف به نصیر الملک، تصمیم گرفت از خودش مسجدی  به یادگار بگذارد ، بنابراین دستور ساخت مسجد نصیرالملک را صادر کرد. بر اساس نوشته سردر این بنا، ساخت مسجد بر عهده حاج محمد حسن معمار و میرزا رضا کاشیگر بوده است. پولی که برای ساخت این مسجد به کار رفته بود از خمس و زکات تامین شد، که روحانیان آن زمان از گرفتن نقدی آن امتناع ورزیدند.بعد از گذشت 12 سال  از شروع ساخت، در سال 1304 هجری قمری، مسجد نصیرالملک شیراز ساخته شد. اما خبری از شیشه های رنگی در آن نبود و در و پنجره شبستان توسط استاد حاج میرزا آیت در سال 1348 ساخته شده است.در ابتدا این مسجد مجموعه ای حاوی یک مسجد یک گرمابه یک خانه و یک انبار بود،اما بخش عظیمی از آن شامل اندرونی و وروی خانه،گرمابه،آب انبار،و فضای بین خانه و مسجد در موقع ساخته شدن خیابان جدید لطفعلی خان زند تخریب شد و چیزی باقی نمانده است.در بعضی از نوشته های تاریخی از مسجد نصیر الملک شیراز گفته شده است.

مرمت و نگهداری این مسجد زیبا از سال ها پیش آغاز شد، و تا به امروز 2 دوره تعمیر را پشت سر گذاشته است:

• اولین بار حدود 70 سال پیش برای تعمیر پوشش کف
• دوره دوم از 1370 تا 1385

امروزه نیز با عواید حاصل از وقف مسجد نصیر الملک و موقوفه شخص نصیر الملک ، این باز، سازی ها کم و بیش ادامه دارد.

نصیر الملک که بود؟

میرزا حسنعلی خان نصیر الملک از فامیل  معروف قوام شیرازی و فرزند قوام الملک بود و از ثروتمندان دوره قاجاریه  به شمار می رود. وی در زمان ناصرالدین شاه عهده دار حکومت شیراز و فارس بود و به عنوان حاکمی منصف و عادل شناخته می شد. مرحوم نصیرالملک دارای املاک بسیاری بود،که از جمله آنها می توانیم  به قسمتی عمده از،مزرعه‌ای بزرگ در اطراف شیراز،شهرک سعدی در شیراز،چند روستا در شهرستان بیضا،و چند روستا در اطراف سروستان و  فسا… اشاره کرد.او تمام دارایی خود را به امور خیریه وقف کرد،و امروزه نوادگان ایشان سرپرستی موقوفه نصیرالملک شیراز را برعهده دارند و درآمدی که از اموالش به دست می آید صرف امور خیریه می کنند.

برای گرفتن عکس‌ های زیبا از مسجد نصیرالملک، می‌توانید از مکان های  زیر استفاده کنید:

ایستاده در مقابل ایوان شمالی مسجد و گرفتن عکس از کل نمای مسجد

ایستاده در داخل شبستان مسجد و گرفتن عکس از گنبد مسجد

نشستن بر روی نیمکت‌های اطراف حوض مسجد و گرفتن عکس از حوض و کاشی‌کاری‌های مسجد

معماری مسجد نصیرالملک شیراز

مسجد نصیرالملک در زمینی به وسعت  2890 متر مربع و زیربنای آن 2216 متر مربع است. یکی از ویژگی های بارز مسجد نصیر الملک کاشی کاری و مقرنس کاری چشمگیر آن است و از این نظر به عنوان ارزشمندترین مسجد ایران شناخته می شود. نکته جالب توجه عدم وجود گنبد در این مسجد است که نشان می دهد این بنای مذهبی کاملا خصوصی بوده و مورد استفاده عموم قرار نمی گرفت.کاشی کاری این مسجد بسیار منحصر به فرد است و در هیچ جای دیگری دیده نمی شود. یکی از ویژگی های این کاشی استفاده از رنگ صورتی به عنوان رنگ غالب است که در هیچ مسجد ایرانی دیده نمی شود.شیوه  ساختار شبستان و استفاده از شیشه های رنگی از جذاب ترین ویژگی های این مسجد است.

قسمت های مختلف مسجد نصیرالملک شیراز

ورودی مسجد

مسجد نصیرالملک شیراز دو ورودی دارد که به کوچه جنوبی و امامزاده کنار آن مرتبط می شود.ورودی دارای در چوبی بزرگ با قابی سنگی با تزئینات اسلیمی وسنگ یکپارچه عظیمی دارد وروی آن نوعی قوس تیز ایجاد شده است.بالای قاب در،شعر شوریده شیرازی را می‌ توان دید که روی سنگ مرمر نقش بسته و نام سازنده مسجد و سال اتمام آن را نشان می‌دهد.این ورودی دارای طاق نمای بزرگی است که سقف آن با مقرنس کاری وکاشی کاری های هفت رنگ زینت داده شده واز اره آن ازسنگ گندمک است.اکثر این کاشی ها به رنگ آبی و صورتی هستند و باهم نقوش گل زنبق و گل سرخ شیراز را ایجاد کرده اند. این سردر دارای دو جزر یا دیوار است که هر کدام به سه قسمت تقسیم شده و بالای آن ها تابلویی با کاشی های هفت رنگ قرار دارد.

هشتی

پس از عبور از درب اصلی مسجد، به هشتی می رسیم.فضایی نیمه تاریک که نور اندک آن از راه یا پنجره مشبک تامین می شود. این قسمت در معماری ایرانی جایگاه ویژه ای دارد و در بسیاری از بناهای مذهبی و غیر مذهبی یافت می شود،دید نامشخص در هشتی باعث حفظ فضای داخلی ساختمان از نگاه غریبه ها می شود. اما در ساختمان هایی مانند مساجد بینندگان را تحریک و کنجکاوی را بر می انگیزد.هشتی مسجد نصیرالملک از آجر ساخته شده است .مانند در ورودی، تابلوی از کاشی در آن وجود دارد که شعر معروف سعدی و نام معمار در پایین آن نقش بسته است.

دالان یا راهرو

یکی دیگر از ویژگی های معماری ایرانی وجود راهرویی است که در مسجد نصیرالملک شیراز نیز دیده می شود. هشتی این مسجد این مسجد با چرخش 90 درجه به چپ به راهرویی منتهی می شود که تقریباً بدون نور است.دلیل استفاده از راهرو در سازه های قدیمی به این علت است که فرد از هشتی به فضای بدون نور هدایت می شود و در گذر از آن چشمانش به نبود نور عادت می کند وسر انجام در نهایت حیاطی زیبا پیش رویش قرار می گیرد رسیدن به حیاطی روشن پس از یک راهروی تاریک مفهوم غرق در نور شدن را تداعی می کند و پایان سیاهی ها به شمار می رود.

حیاط و نمای مسجد

محوطه مسجد نصیرالملک شیرازبه شکل یک چهارگوش ساخته شده و در سمت شمالی مسجد قرار دارد.در وسط حیاط حوضی دیده می شود،که دقیقا در مقابل ایوان مسجد قرار دارد،در فصل های گرم تر سال،مثل تابستان و بهار گلدان های شمع دانی در کنار این حوض قرار می گیرند که شادابی خاصی به حیاط می بخشد دور تا دور مسجد با کاشی های هفت رنگ پوشانده شده و جلوه ای چشمگیر ایجاد کرده است.

طاق نماها

این مسجد دارای دو ایوان باریک است که در بسیاری مرجع ها با نام  ایوان از آن یاد شده است.  این دو قسمت در مقابل هم قرار دارند، اما یکی نیستند، عبارتند از:

طاق نمای شمالی

طاق نمای شمالی را را طاق مروارید یا شاه نشین می نامند،ارتفاع آن 8 متر به صورت کانه پوش (1) ساخنه شده است.همه فکر می کنند زیباترین قسمت این مسجد،شبستان آن است که شیشه های زیبای دارد اما در حقیقت ایوان مروارید است که از نظر معماری و نقش های به کار رفته به عنوان دیدنی ترین قسمت مسجد نصیرالملک شیراز شناخته می شود.نمای بیرونی و نمای داخلی این طاق نما با کاشی های هفت رنگ تزئین شده و بر جای جای آن آیه های قرآنی نوشته شده است. ورودی این ایوان از دو نمای طاق دار کوچک امکان پذیر است که در سمت چپ و راست قرار دارد.سه نیم طاق در سه سمت این قسمت وجود دارد،و از سمت چهارم به محوطه (صحن) راه خود را پیدا می کنداین ایوان دارای 4 غرفه در سمت چپ و راست و در طبقه دوم قرار دارد که در سمت چپ تاریخ 1299 هجری قمری حک شده است. چوب‌ هایی در لابه لای آجر های بدنه این تاق گذاشته اند تا در حال زلزله از آسیب به بنا جلوگیری کنند.سقف طاق نمای مروارید را مقرنس کاری کرده اند و نمونه ای از سقف های 5 کاسه ی به آن می گویند.این ایوان در سال های دور «پن کاسه» نیز نامیده می شد، اما به تدریج اسم مروارید را برآن نهادند دلیل این نام، تورفتگی ایجاد شده در طاق های آن است،خوب است بدانید به حالت تورفتگی صدف که درون آن مروارید قرار می گیرد پن کاسه گفته می شود.

پاورقی

1- طاق کوچکی است که پشت طاق می‌زنند تا شیب‌ دارش کنند

طاق نمای جنوبی

طاق‌نمای جنوبی دارای ویژگی های خاصی نیست و فقط برای قرینه سازی با ایوان شمالی ایجاد شده است طاق نمای جنوبی ارتفاعش کم تر از طاق مروارید است،و تمام سطح خارجی و داخلی آن به کاشی کاری و سقف آن نیز مثل طاق شمالی به مقرنس کاری آراسته شده است.در بالای این طاق نما دو گلدسته به چشم می خورد و همین باعث شد که طاق نمای جنوبی و شمالی و باهم تقارن نداشته باشند.دو طاق نمای کوچکتر،در دو طرف طاق‌ نمای اصلی،به چشم می خورد که در هرکدام از آنها یک در وجود دارد،که هم اندازه نیستند.که یکی به داخل اتاق کوچک و دیگری به گلدسته ها  راه پیدا می کند.همین مساله باهم قرین شدن در طاق نمای جنوبی را برهم زده است.

شبستان‌ها

شبستان به  فضای سر پوشیده ای در مسجد می گویند با ستون های موازی رو به یک طرف صحن یا مرکز مسجد است. مسجد نصیرالملک شیراز دارای دو شبستان  است که بر خلاف اکثر مساجد به دلیل جهت گیری ساختمان در امتداد محور قبله قرار دارند.در زیر به معرفی این شبستان ها می پردازیم.

شبستان شرقی موزه اوقاف

شبستان شرقی یک شبستان زمستانی است که از ایوان جلوی آن قایل دسترسی است،که با هشت طاق نما از حیاط مسجد جدا شده  و موزه اوقاف هم در آن قرار دارد. آیات قرآن و کاشی کاری،با نقش‌های گل و بوته بر روی دیوارها و پیشانی طاق‌نما جلوه‌ای منحصر به فرد و زیبا به این ایوان بخشیده و آن را آراسته کرده‌اند.هفت ستون بدون طرح درشبستان شرقی است که در وسط فضا ودر یک خط قرار دارند،وسقف با کاشی های معقلی ، تزیین شده  در کاشی کاری معقلی کاشی های کوچک را در کنار هم قرار می دهند تا به نقش و نگار دلخواه برسند.در پشت شبستان شرقی، دری هست که به چاه بزرگی موسوم به گاوچاه یا گاورو باز می شود.گاوچاه به چاهی گفته می شود که با حیوانات از آن آب می کشیدند.در تابستان،گاوها را به چاه می بندند و آب مورد نیاز برای آبیاری و آشامیدن از آن به دست می اورند.این قسمت از مسجد نصیرالملک شیراز محل نگهداری و راهنمایی حیوانات آبکش بوده است.حیوان سطل آب را از چاه می کشیده و آب را در یک حوضچه خالی می کرده برای اینکه از فواره حیاط بیرون بزند.یک دالان از دیگر عناصری است که در این مکان به چشم می خورد.نام محمد حسن معمار و محمدرضا کاشی پز که معماران و سازندگان مسجد هستند در این قسمت و بر روی یک تابلو به چشم می خورد که تاریخ شروع آن سال 1293 هجری قمری  و تاریخ پایان آن سال 1305 هجری قمری است.و چند بیت شعر هم از سعدی در زیر این تابلو حک شده است.

شبستان غربی تماشای ترین قسمت مسجد

چشمگیرترین قسمت مسجد نصیرالملک شبستان غربی یا شبستان تابستانه آن است که یکی از تماشای ترین شبستان های مساجد ایران شناخته می شود،در این قسمت از سنگ گندمک استفاده شدده و در سنگ تراشی و تزئینات آن تقلیدی از مسجد وکیل شیراز دیده می شود.طاق و دیوارهای شبستان غربی با کاشی‌ کاری‌ های زیبا تزئین شده و کف مسجد با کاشی های فیروزه ای رنگ و نمای آن آجری است.و در سقف هم شکل گل و بوته و نوشته آیات قرآنی و  اسلیمی با خط ثلث عالی به چشم می خورد.در گذشته نقاشی گل های قرمز نیز در این دیده می شد. اما در حدود 70 سال پیش در حین بازسازی آن را با کاشی فیروزه ای پوشانده اند.علاوه بر تزیینات چشم نواز قابل توجه اولین نکته در این شبستان ستون‌ های سنگی آن است که در دو ردیف 6 تایی قرار گرفته‌اند وتعداد آنها به نیت دوازده امام به دوازده عدد می رسد،این ستون های قطور مدل مار پیچی دارند و از زیبا ترین ستون های جاهای تاریخی شیراز به حساب می آید.هفت طاق چشمه ای بین دو ستون قرار گرفته و در انتهای آن محراب زیبایی با ایجاد فرورفتگی در بدنه چوبی شبستان ایجاد شده است  کف محراب از سنگ مرمر و سطح آن از کف شبستان پایین تر است.این شبستان دارای  هفت در چوبی با شیشه های رنگارنگ است که رو به صحن باز می شود.مسجد نصیر الملک شیرازآوازه اش را مدیون همین شیشه های رنگی است که با تابش خورشید منظره خاصی را ایجاد می کند،این اثر رنگین کمانی اثر استاد حاج میرزا آیت است و چشم نوازی واقعی دارد.

پاورقی

1- پوشش‌های كم‌ خیز گنبدی كه معمولا برای پوشش زیرین بقعه‌ها به كار می‌روند.

2- در اصطلاح معماری سنتی، به باریکه‌های باربری از سقف‌های قوسی شکل گفته می‌شود که عامل انتقال بارهای فشاری به دیواره‌های جانبی و پایینی‌اند.

بهترین هنگام بازدید از مسجد نصیرالملک شیراز

بهترین زمان برای دیدن بازی رنگ و نور در این مسجد قبل از ساعت 9:00 است. بسیاری از گردشگران ساعت 8:00 تا 10:00 را فرصت خوبی برای بازدید از مسجد نصیرالملک می‌دانند؛ با وجود اینکه شلوغی مسجد ممکن است آزاردهنده باشد؛اما ارزش دیدن رنگ زیبای آن را دارد.

 بهترین زمان عکاسی در مسجد نصیر الملک

اگر به دنبال شکار یک عکس  زیبا از شبستان غربی مسجد نصیر الملک شیراز هستید از نیمه فصل پاییز تا نیمه زمستان به شیراز سفر کنید چون تابش خورشید در این روز ها زیبا ترین شرایط نوری را برای عکاسی وضع می کند. برای ثبت یک عکس خارق العاده باید زود بلند شدن را انتخاب کنید تا  و بین ساعت 7:00 تا 9:00 به شبستان بروید.چون بیشترین حجم نوری در این زمان است اگر هدف شما گرفتن عکس های شگفت انگیز از طاق مروارید است، بعد از ظهر از مسجد دیدن کنید تا نور بر طاق مروارید بتابد و آن را زیباتر از همیشه کند.

راه دسترسی به مسجد نصیرالملک

”مسجد نصیر الملک شیراز” در محله گود عربان که قبلا محله اسحاق بیگ نامیده می شد قرار دارد.این محله در جنوب خیابان لطفعلی خان زند است.

آدرس مسجد نصیر الملک شیراز کجاست

شهر شیراز، استان فارس، خیابان لطفعلی خان زند،کوچه نصیر الملک شیراز

دسترسی با وسایل حمل و نقل عمومی

مترو:با مترو به ایستگاه ولیعصر در خط 1 مترو شیراز بروید. راه دیگر تا مسجد نصیرالملک شیراز حدود 1.5 کیلومتر است که می توانید با تاکسی بروید.مسیر مانده تا مسجد نصیر الملک شیراز 1.5 کیلومتر است.که می توانید با تاکسی بروید.

اتوبوس:می توانید سوار بر اتوبوس خط پایانه ولی عصر بشوید و در ایستگاه چهار راه مشیر پیاده شوید.

ساعت و هزینه بازدید از مسجد نصیرالملک شیراز

زمان بازدید:در شش ماه اول سال 8 صبح تا 18 عصر،در شش ماه دوم سال 7 صبح تا 16:30

در نیمه اول سال 13:00 تا 15 در نیمه دوم سال 11:30 تا 15

روزهای تعطیل:اربعین 30 ام صفر،عاشورا و تاسوعای حسینی،21 ام ماه رمضان

هزینه بازدید:گردشگران ایرانی 5000 تومان،گردشگران خارجی 50000 تومان

دیدنی های نزدیک مسجد نصیر الملک شیراز:

خانه زینت الملک  800 متر

مسجد عتیق 1.9 کیلومتر

نارنجستان قوام  750 متر

نتیجه‌گیری

مسجد نصیرالملک شیراز از نظر مذهبی، تاریخی و گردشگری از اهمیت بالایی برخوردار است. این مسجد با معماری زیبا و تزئینات منحصر به فرد، یکی از جاذبه های مهم شهر شیراز محسوب می شود.